HISTORIA
Rys historyczny OSP w Grajewie
Ochotnicza Straż Pożarna w Grajewie powstała w 1900 roku. Inicjatorami założenia straży byli ludzie o głębokim poczuciu obowiązków społecznych i narodowych: Tadeusz Przerębel-urzędnik komory celnej, Adam Jagodziński późniejszy sędzia pokoju, Władysław Skarżyński – ówczesny sędzia pokoju, ksiądz Józef Lendo- kanonik katedralny, proboszcz parafii grajewskiej i Zygmunt Witkowski – urzędnik komory celnej. Na stanowisko Naczelnika straży powołano Tadeusza Przerębla, funkcję Prezesa pełnił Władysław Skarżyński.
W roku 1903 dzięki staraniom druhów Władysława Skarżyńskiego i Adama Jagodzińskiego z funduszy zebranych drogą dobrowolnych składek miejscowej ludności, na placu miejskim przy ulicy Boguszewskiej wybudowano remizę strażacką. Był to budynek drewniany, niezbyt duży, ale zaspokajał wówczas niezbędne potrzeby strażaków. Stanowił pomieszczenie na przechowywanie sprzętu , pełnił także funkcję sali szkoleniowej.
Pierwsze zaangażowanie nowo powstałej straży odnotowano w tym samym roku, podczas pożaru w Grajewie. Dzięki poświęceniu strażaków miasto ocalało od nieuchronnej pożogi.
Inną ważną formą pracy OSP było prowadzenie działalności kulturalnej. W pierwszych latach istnienia straży utworzono kółko teatralne. Przy jednostce prowadzona była czytelnia dość bogato wyposażona w prasę i literaturę. Działało również kółko recytatorskie, a niektórzy członkowie OSP pisali wiersze i teksty piosenek strażackich. Orkiestra Dęta Ochotniczej Straży Pożarnej w Grajewie założona została w 1913r. Jednym z założycieli i pierwszym kapelmistrzem orkiestry był Druh Stanisław Skowroński. Orkiestra początkowo liczyła kilku muzyków, dwa lata później 25.
W dni świąteczne orkiestra dawała koncerty dla mieszkańców Grajewa w parku miejskim. W organizację i przygotowanie orkiestry dużo wysiłku włożyli jej kolejni kapelmistrze – Druhowie: Skowroński, Stachowski, Stasiński i Dryżba. Słynne były na całe miasto organizowane corocznie w okresie karnawału bale strażackie, w których brali udział najbardziej szanowani Obywatele.
W okresie, gdy zaborca nie pozwalał na szerszą działalność innych organizacji polskich, humanitarna, potrzebna społecznie służba strażactwa ochotniczego ściągała liczne rzesze Polaków, którzy wstępowali do tej organizacji. Powstawały następne straże pożarne w innych miejscowościach jak: Wąsosz, Radziłów, Rajgród.
Społeczeństwo popierało działalność straży moralnie i finansowo. Jednostkom fundowano sztandary / 1882r -Szczuczyn, 1910r.- Grajewo /, często pięknie zdobione przez mieszkanki danych miejscowości.
Do wybuchu I wojny światowej Ochotnicza Straż Pożarna prowadziła ożywioną działalność operacyjno-bojową, organizacyjną i kulturalną.
Okres I wojny światowej
Wybuch I wojny światowej zahamował działalność jednostki. W roku 1915 straż pożarna praktycznie przestała istnieć. Niemieckie władze okupacyjne zniszczyły sztandar straży.
W dniu 12 sierpnia 1916 r. naczelnik powiatu z ramienia niemieckich władz okupacyjnych dr Merc wydał ,,Przepisy Powiatowej Straży Ogniowej” zobowiązujące Ochotnicze Straże Pożarne do walki z pożarami oraz wszystkich mężczyzn w wieku od 18 do 60 lat do udzielenia pomocy w tej walce. Wykorzystał to druh Wacław Perlitz i mając na uwadze ratowanie młodzieży od wpływów niemieckich oraz wzbudzenie w niej poczucia narodowego , zorganizował Stowarzyszenie Obrony Przeciwpożarowej prowadzące tradycyjną działalność strażactwa ochotniczego. Organizacją kierowała Rada Pożarnicza w składzie : Wacław Perlitz- Naczelnik oraz druhowie ks.Józef Butanowicz, Izydor Hornsztajn i Beniamin Kółko.
Straż Pożarna podzielona została na 4 oddziały, w których ogółem skupiło się 119 strażaków. Do prowadzenia prac pomocniczych w poszczególnych oddziałach wyznaczonych było dodatkowo 487 osób.
W latach 1914-1915 zniszczony został całkowicie tabor straży, sprzęt pożarniczy oraz umundurowanie. Dzięki staraniom Rady Pożarniczej, już w roku 1917 straż posiadała niewielki tabor na który składały się: 2 stare sikawki, 10 toporków, 10 bosaków, 4 beczkowozy oraz 1 drabina. Nie było natomiast umundurowania. Strażacy nosili czapki wojskowe oraz biało-czerwone opaski. Powoli jednak, pomimo czujności władz okupacyjnych, straż pożarna jako organizacja przybierała swój pierwotny charakter i prowadziła działalność patriotyczną.
W tym okresie struktura zabudowy powiatu grajewskiego nie była najlepsza. Większość miejscowości charakteryzowało się zwartą i łatwopalną zabudową oraz palnym przeważnie słomianym pokryciem . Stwarzało to duże zagrożenie pożarowe oraz możliwości rozszerzania się pożarów. Toteż każdy pożar był prawdziwą klęską dla miejscowej ludności i na długo utrwalał się w pamięci.
XX-lecie międzywojenne
Z chwilą odzyskania niepodległości strażactwo ochotnicze znalazło lepsze warunki do prowadzenia swojej działalności. Wielu członków straży uzyskało votum zaufania społeczeństwa za swoją działalność społeczną i patriotyczną i zostało powołanych na honorowe zaszczytne stanowiska we władzach samorządowych poszczególnych miejscowości. Między innymi w Grajewie powołano na Prezesa OSP Wacława Perlitza, pełniącego jednocześnie stanowisko burmistrza miasta Grajewa.
Jeszcze w okresie zaborów, w związku z rozwojem strażactwa ochotniczego w różnych regionach Polski, zaczęły powstawać strażackie organizacje związkowe, których głównym celem było koordynowanie działalności straży pożarnych. Podobnie w Kongresówce w 1916 roku powstał Związek Floriański. W początkowym okresie działalność tego Związku była utrudniona ze względu na działania wojenne, później znacznie się ożywiła. W warunkach niepodległej, II Rzeczypospolitej zachodziła konieczność ujednolicenia działalności strażactwa ochotniczego na terenie całego kraju. W tym celu z inicjatywy poszczególnych związków regionalnych w dniach 8-9 września 1921 roku w sali Towarzystwa Higienicznego w Warszawie odbył się pierwszy w dziejach strażactwa polskiego Zjazd Straży Pożarnych z całej Polski. W zjeździe tym uczestniczyli również druhowie Ochotniczej Straży Pożarnej z Grajewa w osobach: Wacława Perlitza, Piotra Drewnowskiego, Juliana Galickiego, Piotra Dudycza, Antoniego Śliwińskiego, Jana Dryżby i Zelmana Szlejtera.
Dwa lata później Walne Zgromadzenie Ochotniczej Straży Pożarnej w Grajewie powołało na Naczelnika urzędnika sejmiku powiatowego dh. Waleriana Zamirowskiego. W tym właśnie roku miało miejsce kilka ważnych wydarzeń, a mianowicie w dniu 31 maja jednostce OSP wręczony został sztandar, ufundowany przez społeczeństwo miasta Grajewa, natomiast w dniu 14 pażdziernika odbył się w Grajewie pierwszy Ogólnopowiatowy Zjazd Straży Pożarnych.
W 1924 roku przedstawiciele OSP w Grajewie wzięli udział w II Ogólnopaństwowym Zjeździe Straży Pożarnych, który odbył się w sali Politechniki Warszawskiej.
W latach dwudziestych następuje dalszy rozwój strażactwa ochotniczego na terenie powiatu. Między innymi powstają ochotnicze straże pożarne w: Danowie-1924 r. w Białaszewie- 1925 r. w Rudzie- 1928 r. oraz Niedźwiadnej, Ławsku, Kędzierowie i Niećkowie.
W roku 1928 następują zmiany w Zarządzie OSP Grajewo. Miejsce tragicznie zmarłego Prezesa Wacława Perlitza zajmuje dr med. Bolesław Sienkiewicz, a na stanowisko Naczelnika powołany zostaje – mgr Józef Marcinowski- właściciel miejscowej apteki.
W 1936 r. ulega spaleniu remiza strażacka, a z nią część sprzętu i instrumenty muzyczne. Już w następnym roku zostaje powołany społeczny komitet budowy nowej remizy. W latach 1938-39 trwa jej budowa i jeszcze przed wybuchem II wojny światowej, remiza zostaje oddana do użytku.
Straż Grajewska liczyła w tamtym okresie ok. 100 członków czynnych, 50 wspierających, około 30 muzyków , posiadała również skromny tabor. Brała czynny udział w wielu akcjach gaśniczych – nie tylko na terenie miasta.
Okres II wojny światowej
Wybuch II Wojny Światowej nie przerwał działalności Ochotniczej Straży Pożarnej. Wielu członków OSP włożyło mundury wojskowe. Część z nich zawierucha wojenna rzuciła poza granice Polski, gdzie na różnych frontach, w różnych oddziałach walczyli z okupantem o wolność naszą i waszą. Wielu strażaków-żołnierzy zginęło w obozach jenieckich i koncentracyjnych, część znalazła się na emigracji, inni pozostali na cmentarzach bitewnych świadcząc o męstwie i bohaterstwie polskiego żołnierza.
Przez cały czas okupacji członkowie straży ukrywali co cenniejszy sprzęt, sztandary i inne pamiątki, zdając sobie sprawę, że grożą im za to najsurowsze represje, z utratą życia włącznie.
W początkach okupacji dh. Wyżykowski Władysław i Drewnowski Jan przewidując możliwość zaginięcia sztandaru, ukryli go. W czasie działań wojennych zginęli obaj – miejsce ukrycia sztandaru pozostało tajemnicą do chwili obecnej.
Lata powojenne 1945 – 2000
Już w styczniu 1945 r. na wyzwolonych spod wieloletniej niewoli terenach, straż pożarna wznawia swoją działalność. Wojna pozostawia wiele zgliszcz i ruin. Należało od nowa organizować życie gospodarcze, przystąpić do odbudowy zakładów pracy, domów, remiz.
W tym czasie odradzają się także strażackie organizacje, członkowie straży kompletują przechowywany w różnych miejscach sprzęt pożarniczy remontując go, często w poszukiwaniu sprzętu wyruszają na tereny byłych Prus Wschodnich, gdzie penetrują remizy strażackie i ścigają go do swoich jednostek.
Od 1946 r. jednostką OSP w Grajewie kieruje nowy Naczelnik- Kazimierz Adamski, były podoficer 9 Pułku Strzelców Konnych. Wzmacnia on jednostkę organizacyjnie, ożywia działalność. Teatr strażacki ponownie organizuje przedstawienia, wznawia koncerty orkiestra strażacka, prowadzone są jak dawniej pokazy strażackie.
Już w roku 1947 na terenie powiatu jest 20 jednostek straży zdolnych do wykonywania działań bojowych. Poprawia się stopniowo wyposażenie w sprzęt pożarniczy. W roku 1948 Ochotnicze Straże Pożarne w Grajewie, Szczuczynie, Wąsoszu i Radziłowie posiadały motopompy, a jednostki w Grajewie i Szczuczynie posiadały już samochody. Były to wozy przydzielone z demobilu, ale w strażach pożarnych długo jeszcze wykorzystywane.
W pierwszych latach powojennych cały nasz kraj, to była jedna wielka budowa. Ochotnicze Straże Pożarne uczestniczyły w tej budowie. Remontowały lub budowały nowe remizy, zbiorniki wodne, zdobywając różnymi sposobami środki finansowe na ten cel, np. poprzez prowadzenie loterii fantowych, organizację zabaw tanecznych, organizację przedstawień, tzw. „komedyjek” itp.
Z protokołu z posiedzenia Zarządu Straży z dnia 22 stycznia 1949r. możemy dowiedzieć się o organizacji balu strażackiego. Powołano wówczas komitet organizacyjny, w skład którego weszło 12 kobiet. Wyznaczono wodzireja, osoby odpowiedzialne m.in. za bufet, kotyliony, dekoracje, bilety, zaproszenia itp. Protokół ten może świadczyć o dużym stopniu zorganizowania jednostki, dyscyplinie i zwięzłości organizacyjnej.
Zaraz po wojnie wznowił także działalność Związek Ochotniczych Straży Pożarnych, organizując szkolenia pożarnicze, pomagając w wyposażeniu w sprzęt, umundurowaniu, kierując działalnością strażactwa ochotniczego.
Pewne zachwiania w działalności strażackiej nastąpiły w latach 1950-1956. Były one związane z reorganizacją w strażactwie polskim. Zawieszona została działalność związkowa. Kierownictwo ochroną przeciwpożarową przejęły Komendy Straży Pożarnych. Niemniej jednak w tym okresie na terenie powiatu grajewskiego powstało wiele nowych jednostek OSP.
Od 4 lutego 1950 r. po wydaniu ustawy o ochronie przeciwpożarowej, dużej pomocy w działalności strażactwa ochotniczego zaczęło udzielać państwo. Prawdziwa rewolucja nastąpiła w tym czasie w produkcji sprzętu pożarniczego. Miejsce sprzętu ręcznego zaczęły zajmować motopompy pożarnicze.
W roku 1960 na terenie powiatu grajewskiego prowadziły działalność 33 jednostki OSP. Większość z nich posiadała nowoczesny jak na ówczesne czasy sprzęt, taki jak: motopompy, węże pożarnicze, armatura wodna, kompletne uzbrojenie osobiste. Powstawały również nowoczesne remizy i zbiorniki wodne do celów przeciwpożarowych.
Społeczeństwo darzy straż dużym zaufaniem, uznaniem i szacunkiem. W roku 1968 społeczeństwo miasta Grajewa w dowód uznania dla działalności OSP funduje jej sztandar.
Duże ożywienie w działalności OSP wnosiły drużyny młodzieżowe: żeńska i chłopięca. Młodzież przejęła obowiązki w organizowaniu życia kulturalno-oświatowego, chętnie uczestniczyła w prowadzeniu działalności profilaktycznej i szkoleniowej.
Dekretem z czerwca 1974r. zostały powołane w miastach powiatowych Zawodowe Straże Pożarne. One też w znacznym stopniu zaczęły odgrywać dominującą rolę w walce z pożarami, a także prowadziły działalność prewencyjną. Rola OSP w miastach nieco osłabła, lecz społeczeństwo nadal mogło liczyć na strażaków ochotników.
Jednostka OSP w Grajewie, jak każdy żywy organizm miała swoje wzloty i niepowodzenia. Okresy zastoju organizacyjnego i lata prężnej działalności. Lata 80 i 90 to okresy bardzo prężnej działalności. Zostaje to docenione przez społeczeństwo i ówczesne władze, a na dowód tego w 1998r. zostaje wręczony jednostce nowy sztandar. Uroczystość wręczenia sztandaru z udziałem dostojnych gości odbyła się w dniu 10 maja 1998r. Natomiast w dniu 4 czerwca 2000r. została zorganizowana uroczystość z okazji 100 lecia powstania OSP w Grajewie. W uroczystości uczestniczyły orkiestry dęte OSP z Suwałk i Kolna.
Obecnie
W chwili obecnej OSP Grajewo skupia 71 członków, w tym 35 osób liczy nasza chluba- orkiestra dęta. Jednostka prowadzi pełną działalność statutową, w tym działalność prewencyjną ( wydaje m.in. ulotki prewencyjne ), uczestniczy w akcjach ratowniczo-gaśniczych, przeprowadza pogadanki na tematy przeciwpożarowe w zakładach pracy i szkołach. Sprawuje również patronat nad osobową harcerską drużyną pożarniczą.
Rozwija się organizacyjnie orkiestra dęta i ciągle doskonali swój warsztat artystyczny. Orkiestra OSP Grajewo należy do najlepszych w województwie, o czym mogą świadczyć uzyskiwane czołowe miejsca na przeglądach i konkursach rangi wojewódzkiej i ponadwojewódzkiej.
Z największych osiągnięć orkiestry ostatnich lat wymienić należy:
• I miejsce w wojewódzkim przeglądzie orkiestr w 2000r. w Łomży.
• II miejsce w wojewódzkim przeglądzie orkiestr w 2003r. w Suwałkach.
• III miejsce w międzywojewódzkim konkursie orkiestr 2004r. w Siemiatyczach.
• II miejsce w wojewódzkim przeglądzie orkiestr w 2005r. w Wysokiem Mazowieckiem.
• III miejsce w międzywojewódzkim konkursie orkiestr 2014r. w Suwałkach.
• II miejsce w wojewódzkim przeglądzie orkiestr w 2015r. w Hajnówce.
Zespół uświetnia wszystkie ważniejsze uroczystości miejskie, gminne i powiatowe.
W swoim repertuarze ma utwory muzyki poważnej, rozrywkowej i popularnej.
Jest to zasługa członków orkiestry, a także jej kapelmistrza Dh Ryszarda Jasionowskiego, który prowadzi orkiestrę od 28 lat. Nie bez znaczenia pozostaje ponadto pomoc finansowa, jaką orkiestra otrzymuje od władz miasta.
W chwili obecnej OSP Grajewo skupia 85 członków, w tym 40 osób liczy nasza chluba – orkiestra dęta. Jednostka prowadzi pełną działalność statutową, w tym działalność prewencyjną, uczestniczy w akcjach ratowniczo-gaśniczych, ( kilkanaście akcji w roku na terenie powiatu ), zawodach sportowo – pożarniczych i ćwiczeniach, przeprowadza pogadanki na tematy przeciwpożarowe w zakładach pracy i szkołach.
Dobrą działalność naszej jednostki dostrzegły i doceniły władze miasta, Komenda Powiatowa PSP oraz związki OSP, czego skutkiem jest włączenie OSP Grajewo do KSRG. Komendant Główny PSP Decyzją nr X/66 z dniem 19 października 2015r. włączył OSP Grajewo w KSRG.
W roku 2015 jednostka OSP Grajewo obchodziła swoje 115 urodziny.
Zdjęcie nr. 1 – Majówka grajewskiej OSP w lesie Boguszewskim-1911.08.13 – Grajewskie Centrum Kultury
Zdjęcie nr. 2 – Korpus grajewskiej OSP na tle wspinalni i gimnastyki 1924 – Grajewskie Centrum Kultury
Zdjęcie nr. 3 – Drużyna grajewskiej OSP m.in. Wacław Perlitz lata 20-ste XX w. – Grajewskie Centrum Kultury
Zdjęcie nr. 4 – Jubileusz 25-lecia grajewskiej OSP, plac strażacki m.in. burmistrz Wacław Perlitz, starosta Marian Baehr 1925.07.25 – Grajewskie Centrum Kultury
